Azərbaycanda TENDER MAFİYASI necə işləyir? - ekspert İLGİNC faktları açıqlayır

Azərbaycanda kompüter bazarında hərcmərclik hökm sürür. Bəzi təşkilatlar öz qiymətləndirici qrupları yaradıb yalnız onlarla işləyirlər. Bir sıra şirkətlərin heç bir maddi texniki bazası, heç bir maddi texniki bazası yoxdur, belə ki, bəzi hallarda saxta üsullarla tenderlərə qatılaraq qalib gəlirlər. Bunun üçün almaq üçün bazarda heç bir rıçaq yoxdur. 

Bu barədə FED.az-a Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin rəhbəri Vüqar Oruc bildirib. 

Qeyd etmək lazımdır ki, istehsal sahəsinin vəziyyəti və vəziyyəti bir neçə gün əvvəl Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA) rbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının və Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin (AQC) həyata keçirilməsi ilə əlaqədar “Audit və qiymətləndirmə fəaliyyəti” həyata keçirilir.

Tədbirdə həm Auditor Palatası, də, qiymətləndiricilər eyni problemlərdən söhbət bazarında ki, qiymətləndirmə dələduzluq və özba şınalıq halları artıb, bazar tənzimlənməsi və bunun üçün həm də buna ehtiyac var. 

“Toplantıda ümumi fikir o oldu ki, bütün problemlərin məqsədi ilə işləyən sektorunu tənzimləmək lazımdır. İdarə təşkilatı lisenziyalaşdırmanı təmin etməli və bazarda idarə rıçaqlara sahib olmalıdır" - deyə V. Oruc bildirib. 

Onun hər bir sözünə görə, AQC ictimai birlik olduğuna görə, pozğunluqya yol olan, standartlardan kənara çıxan və ya qeyri-peşəkar şirkətləri ilə təchizat, onlara hansı sanksiya tətbiq etmək hüququ yoxdur.

Vüqar Orucun idarə heyətinə görə, bir qədər əvvəl cəmiyyətin hüquqi qüvvəsi olan iki – “Uniprşcu” və “Coral” təşkilatları kənara qoyulmuşdur. 

Amma Azərbaycandakı bütün qiymətləndirməicilər AQC-nin qanuni deyil. Bazarda heç bir qeydiyyata düşməyən, nəzarətdən kənarda yüzlərlə araşdırma şirkəti var: “Bazarda yüzlərlə hal-hazırda xüsusi şirkət dey ən əməliyyat şirkətləri var, hansılar ki, çoxları bir nəfərdən işləyir. Onların ofisləri və resursları yoxdur, yüksək qiymətləndiricilərə malik deyillər”.

Amma belə şirkətlər şirkətin bazar bazarının bəzi əsas hissələrini ələ keçiriblər: “Bu şirkətlər kimi bəzi bazarları, məsələn, əhkəmələr və ədliyyə orqanları üçün texniki xidmətlər, hərrac əməliyyatları, sığorta işləri ilə bağlı qiymətlər və irmə xidmətlərini təmin edir”. 

tədbirlərdə ki, dövlət satınalmalarında, yəni qiymətləndirmə tenderlərində də texnologiyalar var. Əsas problemlərdən biri tender və kotirovka sorğularında vəzifəli şəxslərin maraqlı tərəflərində çıxış edir.

Müsabiqədə, Vüqar Orucun danışıqlara görə, hazırda fəaliyyət göstərməsi 7 əməliyyat şirkəti qrup şəklində, daxildə halında tenderlə rdə iştirak edir: “Oların sahibi bir nəfərdir. Şəxsi tenderlərə girərək müxtəlif vasitələrlə həmin tenderləri qazanır. Son 2 il ərzində bazarlardan təqribən 2 milyon manata yaxın tender uduşu həmin şəxslərə aiddir.” 

AQC rəhbərliyinin səlahiyyətlərinə görə, bu hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətini cəlb etmir: “Sadəcə, bu hüquq-mühafizə orqanlarının nəzarətini ona görə şirkət eləmir ki, şirkətlər yeddi-səkkiz şirkətə və onların hər biri ayrı-ayrı şəxslərin adınadır. Amma bu şirkətlər şirkətləri şirkətlərin bir hissəsidir və yeddi nəfərdir. Həm eyni zamanda müxtəlif şirkətlərin direktorlarıdır, həm də bir şirkət işçiləridir.”

Bazarda başqa problem dempinq, yəni qiymətinsüni surətdə azaldılması ilə bağlıdır. Vüqar Orucun şirkətlərinə görə, hazırda bazarda əməliyyatları arasında dempinq siyasəti aparanlar var. “Bu şirkətlər bazara daxil olmaq üçün ağıla gəlməyəcək, aşağı qiymətlər təklif edirlər. Şirkətlər şirkətinin qərarları iş yolunu təqdim etmirlər, yalnız qiymətləri aşağı salmaqla bazara daxil olmaq tutublar. Bu da ki, təbii ki, bazarda ürəkaçan bir mənzərə yaratmır. Həm qiymətləri və bazarın çəkisini aşağı salır, həm keyfiyyətin aşağı düşməsinə səbəb olur, həm də qiymətdəki və ya da şirkət təsirinə zərbə vurur. Ona də edirəm ki, buna görə hesablama aparılmalıdır”.

Cəmiyyətin idarə etdiyi bazara görə, hazırki vəziyyətdə olan belə saxtakarlıq və xilasetmə hallarını cəmizləmək və təmizləmək mü mkun deyil. Amma AQC bunun üçün qardaş türk təcrübəni öyrənir. «Biz qardaş Birlikləri Dəyərlənmə Uzmanları ilə iki müqavilə imzalamışıq və müqaviləyə əsasən müəyyən istiqamətlərdə məsləhətləşmə işləri aparırıq. Layihələrimizdən biri də Azərbaycan sektorundakı kimi tənzimləmə metodlarını tətbiq etmək və oradakı kimi quruluşun yaradılmasına aiddir. Belə bir ortaq layihəmiz var, həmin layihə yaxınlarda dövriyyəyə buraxılacaq”.

"Biz bu layihəni təqdim etmək üçün Mərkəzi Bank, İqtisadiyyat Nazirliyi, Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) və digər dövlət qurumlarına təqdim etməyə yik ki, Azərbaycanda quraşdırma sektorunun idarə edilməsini dəstəkləmək kimi bu cür görürük və bu addımları atmaq lazımdır ki, Azərbaycanda qiymətlər yüksək səviyyədədir. sahəsində problem olmasın-deyə AQC tərəfindən göstərilmişdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, şirkət 152 var, onlar hamısı bir qurumda birləşib. Qurumun dövlət qurumu olmasa da orada dövlətin idarə edilməsi payı var: idarə etmə sektorunda fəaliyyət gostərmir. bu tip islahatların həyata keçirilməsi Azərbaycanda da vacibdir. Adını Palata qoyaq və ya da ki, Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyətinə o statusu, o nəzarəti verək. Bu, artıq o qədər də önəmli deyil. Ancaq sektorda vəziyyəti normallaşdırmaq üçün bir qurum lazımdır, əks halda sadaladığım kimi problemlərin həlli mümkün deyil”.

Hələlik qiymətləndiricilər cəmiyyəti bu işi öz imkanları ilə əldən verməyə çalışır. AQC Auditorlar Palatası ilə müqavilə imzalanacaq ki, artıq auditorlar qeyri-professional qiymətləndirmə şirkətləri ilə əməkdaşlıq etsinlər, yalnız AQC-nin tövsiyə etdiyi şirkətlərlə, AQC məsələləri ilə bağlı əməkdaşlıq etsinlər. 

Azərbaycan AQC təklif edib ki, Ədliyyəyə dair qı faktlar haqqında rəsmi məlumatlara çıxış əldə edə bilsin.

Amma bununla bağlı dövlət qurumlarına müraciətlər cavabsız qalır: “Statistik məlumatların qiymətləndirilməsi üçün vacib elementdir, amma Azərbaycanda o yoxdur. Digər qonşu dövlətlərdən fərqli olaraq azərbaycan qiymətləndirməcisi dövlət Qurumlarına müraciət etdikdə cavab alla bllmir və ya məlumat əldə eTM ək imkanları olmur. Əmlakın qiymətlərinin bazarda vəziyyəti üçün bu olduqca vacib elementdir. Hal-hazırda biz yalnız rieltorların və daşınmaz əmlak saytlarının məlumatlarına çatırıq". 

Qiymətləndiricilər bazarında yaşanan digər problemlərdən biri də ayrı-ayrı qurumların özlərinin qiymətləndirmə fəaliyyəti ilə məşğul olmasıdır. Bura banklar və dövlət qurumları da aiddir.

“Banklarda qiymətləndiricilər var və biz onların mövcudluğunu qiymətləndirici kimi yox, yalnız risklərdən qorunmaq üçün bir qurum kimi qiymətləndirirlər. Eləcə də dövlət qurumlarının özlərinin daşınmaz əmlak hesablamaları fəaliyyəti var, halbuki, qurumun özü hesablamaları həyata keçirə bilməz, qiymətləndirməici müstəqil olmalıdır". 

Bu köhnə hazırda köhnəlmiş sayılan 1998-ci ildə qəbul edilmiş “Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında” qanunda da saxlanılıb: “Yəni əgər bank kredit verirsə, kredit alan şəxslə bankın arasında qiymətləndirmə işini hökmən müstəqil qiymətləndirmə aparmalıdır”. 

qiymətləndirməni qiymətləndirilməsi qiymətləndirici h əyata keçməlidir.

Qiymətləndirici şirkətlər üçün daha bir yenilik ASAN xidmətlərdə bu xidmətin tətbiqi ilə bağlıdır.

Bir qədər əvvəl prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə ASAN lavə edildi. artıq ASAN xidmət mərkəzlərində belə bir pəncərə də olacaq, amma hələlik bu işin necə qurulacağı dəqiqləşməyib. Vüqar Orucun nümayəndələrinə görə, ASAN xidmət bu məsələdə Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti ilə əməkdaşlıq edir və ASAN xidmətdə fəaliyyət göstərən şirkətlər ilə əməkdaşlıq edir: “Yaxşı ola bilər ki, partnyor kimi, bütünlükdə Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyətini qəbul etsinlər və Qiymətləndirmə Cəmiyyəti hansı şirkətlərlə əməkdaşlıq etsinlər. uyğun olar və daha professional şəkildə şirkətlər xidmət göstərə bilər, onları dövlət qurumlarına təqdim etsin. Bu da bizim təkliflərimizdən biridir”.

Nəhayət, Azerbaycan V.Orucun idarə etdiyi qaydalara görə, əvvəllər ictimai qurumlara ofis təqdim edilirdi, amma hazırkı vəziyyətdə bu, 

Biz tələb edirik ki, Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyəti daha da inkişaf edə bilər, Əmlaki orada maariflənmə işi xidmətə ehtiyac yoxdur. zamanda, Cəmiyyət öz işini görürsən. Həmçinin bir araşdırma mərkəzi olsun ki, orada şirkətlər öz problemlərini həll edə bilsinlər. Belə bir mərkəzin formalaşdırılması üçün inzibati binanın olması biz arzulayırıq. Bu da bizim təkliflərimizdən razıdır”.